1. Giãn tĩnh mạch tinh là gì?

Giãn tĩnh mạch tinh (Varicocele) là tình trạng giãn bất thường các tĩnh mạch trong đám rối tĩnh mạch tinh hoàn (pampiniform plexus), thường gặp ở bên trái và phổ biến ở nam giới độ tuổi sinh sản. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh nam nguyên phát và thứ phát.

Theo ước tính, giãn tĩnh mạch tinh chiếm:

• 15–20% nam giới trưởng thành
• 35–40% nam giới vô sinh nguyên phát
• 45–80% nam giới vô sinh thứ phát
  (AUA Guideline, 2021)

---

2. Triệu chứng lâm sàng

Nhiều trường hợp giãn tĩnh mạch tinh không có triệu chứng và được phát hiện tình cờ. Tuy nhiên, các biểu hiện lâm sàng có thể bao gồm:

• Cảm giác nặng, đau âm ỉ vùng bìu, tăng lên khi đứng lâu hoặc hoạt động gắng sức, giảm khi nằm.
• Teo tinh hoàn, thường là bên trái.
• Sờ thấy búi tĩnh mạch giãn như "túi giun" ở trên tinh hoàn khi đứng.
• Vô sinh nam: là lý do thường gặp nhất để bệnh nhân đi khám.

---

3. Cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán

a. Siêu âm Doppler bìu

• Là phương pháp phổ biến, không xâm lấn.
• Tiêu chuẩn chẩn đoán: đường kính tĩnh mạch ≥ 3 mm, có trào ngược máu trong nghiệm pháp Valsalva.

b. Phân tích tinh dịch đồ

• Đánh giá ảnh hưởng của giãn tĩnh mạch tinh đến chất lượng tinh trùng.
• Có thể thấy: giảm mật độ tinh trùng, giảm di động, tăng tỷ lệ dị dạng.

c. Các xét nghiệm nội tiết (nếu cần)

• FSH, LH, testosterone để đánh giá chức năng sinh tinh và nội tiết sinh dục nam.

---

4. Chẩn đoán giãn tĩnh mạch tinh

Chẩn đoán dựa trên:

• Khám lâm sàng: sờ thấy tĩnh mạch giãn khi đứng, giảm hoặc mất khi nằm.
• Phân loại theo Dubin và Amelar:
  • Độ I: chỉ sờ thấy khi nghiệm pháp Valsalva.
  • Độ II: sờ thấy rõ khi đứng, không cần Valsalva.
  • Độ III: thấy rõ bằng mắt thường khi đứng.
• Siêu âm Doppler xác nhận chẩn đoán, đặc biệt trong trường hợp nghi ngờ.

---

5. Khi nào cần điều trị giãn tĩnh mạch tinh?

Theo European Association of Urology (EAU 2024) và American Urological Association (AUA 2021), chỉ định điều trị bao gồm:

✅ Nam giới giãn tĩnh mạch tinh có triệu chứng đau bìu kéo dài, ảnh hưởng chất lượng sống
✅ Nam giới giãn tĩnh mạch tinh kèm theo tinh hoàn teo nhỏ
✅ Nam giới vô sinh có giãn tĩnh mạch tinh + bất thường tinh dịch đồ
✅ Giãn tĩnh mạch tinh 2 bên nặng

Không chỉ định mổ nếu giãn tĩnh mạch tinh mà không có triệu chứng và tinh dịch đồ bình thường (theo EAU 2024).

---

6. Phương pháp điều trị

a. Điều trị nội khoa

• Chưa có bằng chứng rõ ràng chứng minh hiệu quả của thuốc.
• Có thể dùng tạm thời giảm đau: NSAIDs trong trường hợp đau nhẹ.